هرآنچه که باید از تابلو خوانی یاد بگیرید!

اهمیت یادگیری تابلوخوانی در چیست؟

پیش از آن که به موضوع تابلوخوانی بپردازیم، در ابتدا به این سوال پاسخ خواهیم داد که چرا یادگیری مهارت تابلوخوانی ضرورت دارد؟ تابلوخوانی موضوع نسبتا جدیدی در بازار سرمایه است، اما اهمیت یادگیری آن در چیست؟

پیش از این مواردی چون تحلیل بنیادی و تکنیکال از اهم رویکردهای تحلیلی بوده است، اما در حال حاضر اهمیت فهم تابلو و تابلوخوانی تا بدانجا پیش رفته است که بسیاری از افراد بازاری تنها با پیگیری تابلوها اقدام به معامله می‌کنند، گرچه که ماهیت چنین رویکردی در سرمایه‌گذاری منجر به کوتاه مدت‌تر شدن معاملات می‌گردد.

در تحلیل بنیادی، موضوع بنیاد شرکت ها و عملیات و سودآوری آن ها حائز اهمیت است، حال آن که در تحلیل تابلوخوانی، موضوع مورد پیگیری، رفتار سهامداران و معامله گران روی تابلو است.

موضوع نحوه معاملات روی تابلو از آن جهت حائز اهمیت است که می‌تواند به تصمیم‌گیری شما در سرمایه‌گذاری سرعت ببخشد، از این جنبه که اگر معاملات خوبی روی تابلو را شاهد نباشید، باید در تصمیم خود تعلل کنید و در حالت عکس می‌توانید مطمئن تر اقدام به سرمایه گذاری کنید، البته این به این معنی نیست که تابلوخوانی شرط کافی است، بلکه تنها یکی از فاکتورهای چک لیست یک سرمایه گذار است.

اولین چیزی که برای تابلوخوانی باید با آن آشنا باشیم، اطلاعات معامله سهم است که در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (TSETMC) می‌توانیم به آن دسترسی داشته باشیم.

اگر به دنبال سهم خاصی باشیم، با جست‌ و جوی آن در این سایت، می‌‌توانیم به صفحه نماد دسترسی پیدا کنیم. پیش از ادامه مطلب لازم به ذکر است نکته ای که رمز اصلی یک تابلوخوانی موفق است، آن است که هیچ گاه قرار نیست تنها با یک فاکتور (مثلا صرفا با تعداد معاملات) به نتیجه برسید و مهم آن است که بتوانید روابط صحیحی بین داده‌هایی که از متغیرهای مختلفی چون حجم، تعداد، قیمت و… دریافت می کنید، برقرار کنید.

اگر تابلوی معاملاتی نمادی را همچون یک بازی فوتبال فرض کنید که از ساعت ۸ و چهل و پنج دقیقه صبح کار خود را آغاز کرده و تا دوازده و نیم ادامه می‌دهد و رفتار معامله گران را به مثابه بازیکنان این بازی، شما باید از قوانین این بازی روی تابلو آگاه باشید، رفتار حقیقی‌ها، حقوقی‌ها، تعداد و حجم معاملات و… همگی از مواردی هستند که اگر قصد سرمایه‌گذاری دارید باید از آن‌ها اگاه باشید. لذا مهارت تابلوخوانی در شکل گرفتن استراتژی‌های معاملاتی ضروری است.

در ابتدای تابلوخوانی با چه چیزی مواجه می شویم؟

به عنوان نمونه بر روی یک نماد کلیک می کنیم، وقتی وارد صفحه یک نماد می‌شویم یک قیمت معامله داریم و یک قیمت پایانی که قیمت معامله در لحظه با توجه به عرضه و تقاضا تغییر می کند و آخرین قیمت معامله شده سهم می باشد و قیمت پایانی هم میانگین معاملات روز متناسب با حجم مبنا می‌باشد، درصد بازدهی روز بعد بر مبنای قیمت پایانی روز قبل تعیین می شود و معیار تغیین بازه نوسان، قیمت پایانی است.

خرید به معنای بهترین پیشنهاد خریدار ، فروش به معنای بهترین پیشنهاد فروشنده ، اولین به معنای اولین قیمتی است که در این روز سهم بر روی آن معامله شده است و دیروز به معنای قیمت پایانی روز قبل است که مبنای معاملات امروز و صفر تابلو امروز است که بازه قیمتی روز را مشخص می‌کند.

در صفحه یک نماد شما سفارش‌های خرید و فروش را مشاهده می‌کنید، این سفارشاتی که سهام داران اعم از حقیقی و حقوقی ثبت می‌کنند‌. در قسمت سفارش ها تعداد و حجم خرید و همچنین قیمت خرید و فروش را مشاهده می‌کنید که در بخش خرید سفارش‌ها به ترتیب از بالاترین قیمت و در بخش فروش سفارش‌ها به ترتیب از کمترین قیمت پیشنهاد شده برای فروش مرتب شده‌اند.

تا به اینجا مهم‌ترین اطلاعات مربوط به قیمت نمادها را دریافت کرده­‌اید. اگر قیمت پایانی یک نماد صفر تابلو باشد و معامله در مثبت پنج انجام شود، یعنی عده‌ای در صف خرید فردا این نماد را معامله می‌کنند، پس احتمالا یکسری اهدافی دارند و برخی از مسائل پشت آن نماد در حال رقم خوردن است.

حجم معامله

حجم معامله موضوع مهمی در تابلو خوانی است، برای مثال اگر حجم زیاد عرضه از طرف حقوقی باشد، بدین معنی است که سهم احتمالا در مسیر رشد به مشکل برخواهد خورد، لذا در زمانی که حجم عرضه‌های حقوقی بالاست نباید وارد سهم شد.

این حجم می‌تواند در یک بازه زمانی مشخص چون چند ثانیه تا چند روز یا ماه مورد بررسی قرار بگیرد. حجم کل معامله، حجم خرید یا فروش حقیقی و یا حقوقی، بررسی مقایسه ای حجم ها بین نمادهای مختلف یا بین روزهای مختلف یک نماد و… حالات مختلفی از بررسی حجم است.

لازم به ذکر است که مجموع حجم خرید حقیقی و حقوقی با مجموع فروش حقیقی و حقوقی برابر است.

در روندهای صعودی اگر حجم معاملاتی بالاتر رود نشانه مثبتی است و در روندهای نزولی، هرچه در قیمت‌های منفی شاهد حجم بالای معاملات باشیم نشانه مثبتی است، بدین معنی که حتی در منفی ها خریدارانی حاضر به خرید شده اند، حالت دیگر آن است که فروشندگانی بخواهند بفروشند، ولی خریدارانی وجود نداشته باشد.

لذا اگر در روندی نزولی حجم معامله کم شود نشانه مثبتی نیست. به صورت کلی حجم‌های بالای معاملاتی باید برای شما یک آلارم جدی روی تابلوی سهم ها باشد این حجم بسته به این که در نواحی حمایتی یا مقاومتی اتفاق بیفتد معنی متفاوتی پیدا می‌کند.

توجه داشته باشید که حجم معامله را نسبت به کل سهام شرکت و شناوری آن بررسی کنید، همچنین حجم روزهای گذشته را نیز در نظر بگیرید، تمامی سهم ها مانند یکدیگر رفتار نمی‌کنند، مثلا مقایسه حجم یک شرکت کوچک با یک شرکت بزرگ اصلا معنی دار نیست و این مقایسه حامل نتیجه مشخصی که روی تصمیم گیری شما تاثیر بگذارد، نخواهد بود. دقت کنید که این موضوع منجر به اشتباه در خواندن تابلوها نشود.

تعداد معامله

بسیاری از معامله گران به این اشتباه گرفتار می‌شوند که به فاکتور تعداد معاملات به تنهایی نگاه می‌کنند، حال آن که این فاکتور در کنار فاکتور حجم معاملات که می‌تواند به شما داده سرانه حجمی را ارائه کند، بسیار مفید است. ضمنا تعداد معاملات به معنی تعداد افرادی که معامله می‌کنند نیز نیست. ممکن است یک کد بیش از یک معامله را روی تابلو ثبت کند.

حقیقی و حقوقی

رفتار حقیقی و حقوقی‌ها به عنوان دو ماهیت مهم از ساختار سهام‌داری یک نماد حائز اهمیت است، این مسئله بخصوص از جانب سهام‌دار حقوقی از اهمیت بالاتری برخودار است، برای مثال برخی نمادها به این معروف هستند که حقوقی آن ها عموما از ریزش ها حمایت می‌کند، یا برخی دیگر در مقابل به این معروف هستند که حقوقی عموما عرضه می‌کند و اجازه رشد قیمت را نمی‌دهد.

پیشنهاد ما این است که حتما روند خرید و فروش حقوقی‌ها را چک کنید. شما می‌توانید به صورت تاریخی بررسی کنید مثلا در طول یک سابقه چند روزه چه تعداد سهم ها از طرف حقیقی ها معامله شده و چه تعداد از طرف حقوقی‌ها معامله شده است.

هم‌چنین در قسمت سهام‌داران، شما می‌توانید سهام‌داران عمده هر شرکت را ببینید . سهم‌هایی که کاملا در اختیار حقیقی‌ها است اندکی ریسک دارد چون ممکن است به راحتی با روندهای قیمتی سهم بازی کنند، این اتفاق در سهام کوچک‌تر بیشتر مشاهده می‌شود، اما در سهم‌های بزرگ این اتفاق خیلی کم می‌افتد و چندین شرکت در آن سهام‌دار هستند.

گاهی اوقات ممکن است حجم معاملات در سهم به یک باره افزایش داشته باشد و شما نیز با توجه به این سیگنال قصد ورود به سهم را داشته باشید، معاملات را چک می‌کنید، می‌بینید که در چند روز گذشته یک حقوقی به شدت فروشنده سهم بوده است و حتی سهم نیز کاهش قیمت فراوانی داشته است.

لذا در اینجا ترکیبی از موضوع حجم معاملات و رفتار حقوقی‌ها را مشاهده می‌کنید که منجر به جلوگیری مقطی از ورود به سهم تا کاهش فشار فروش حقوقی می‌گردد.

ارزش

ارزش معاملات به معنای حجم معاملات ضربدر قیمت سهام معامله شده می‌باشد و ارزش بازار هم به معنای تعداد کل سهام شرکت ضربدر قیمت روز سهم می‌باشد.

سهام شناور

سهام شناور به درصد قابل معامله از سهام شرکت‌ها گفته می‌شود که سهام‌داران آن قصد ندارند با حفظ آن قسمت از سهام، در مدیریت شرکت مشارکت کنند و انتظار می‌رود در آینده نزدیک قابل معامله باشد.

شرکت‌هایی که سهام شناور کمتری دارند، مستعد سفته بازی هستند و احتمال دارد خیلی سریع بالا بروند و یا خیلی سریع پایین بیایند چون بازیگردان‌های این سهام تعداد افراد کمتری هستند و آن ها می توانند برای سهام تصمیم بگیرند.

در مورد سهامی که شناوری بالایی دارند این مورد متفاوت است و متاثر از رفتار تعداد زیادی از معامله‌گران خواهد بود، لذا چنین نمادی مستعد دستکاری قیمتی نخواهد بود.

بازه‌ها

بازه روز بالاترین و پایین‌ترین قیمتی است که سهم در آن طی روز معامله شده است که مبتنی بر قیمت پایانی روز قبل است. بازه هفته و بازه سال هم نوسان قیمت را در طی هفته و سال نمایش می‌دهند.

حجم مبنا

حجمی از (تعداد سهامی) آن نماد است که باید معامله شود تا قیمت پایانی به قیمت معاملاتی برسد، بدین معنی که این حجم جهت تشکیل قیمت پایانی به کار می رود به بیان دیگر حداقل تعداد سهمی است که باید مورد معامله قرار گیرد تا سهم در دامنه نوسان کامل رشد کند یا کاهش یابد.

در نمادهایی که حجم مبنا ۱ است، قیمت معاملاتی و پایانی همواره باهم برابرند، لذا در نظر داشته باشید، اگر نمادی حجم مبنای بالایی داشته باشد و از سویی دیگر حجم معاملاتی خوبی نداشته باشد، عملا قیمت های پایانی آن در طول روزهای مختلف معاملاتی خیلی جابجا نخواهند شد، آن چه از آن صحبت می‌کنیم روی دیگر مفهوم مهم نقدشوندگی است، درواقع، پیشنهاد می‌کنیم به دنبال نمادهایی بروید که حجم مبنای خود را پر کنند.

نقدشوندگی (Liquidity) به این نکته اشاره دارد که یک دارایی را در سریع‌ترین زمان ممکن و به سهولت تبدیل به پول نقد نمود یا به عبارتی شرایط خرید یا فروش آن دارایی به راحتی ممکن باشد.

هرچه حجم معاملات از حجم مبنا بیشتر باشد، یعنی توجه به سهم بیشتر است. البته این حجم فراوان ممکن است نشانه خروج پول از سهم نیز باشد. دانستن اینکه نقدینگی کجاست و توجه عموم بازار به چه سمتی است، به ما کمک فراوانی خواهد کرد.

p/e

نسبت قیمت بر سود، قیمت فعلی نماد را بر سودآوری ۴ فصل اخیر آن تقسیم کرده و گزارش می‌کند، در صفحه هر نماد این داده برای نماد مد نظر و کل گروه آن گزارش می شود، لازم به ذکر است نسبت قیمت به سودی که در سایت tse گزارش می‌شود گذشته نگر بوده و آن نسبت قیمت به سودی که در تصمیم گیری‌های مالی مورد استفاده قرار می‌گیرد، آینده نگر است.

لذا نباید اتکای زیادی به این عدد داشت چرا که ما در بازارهای مالی آینده را می‌خریم، با این حال همین جا اگر نسبت قیمت به سود شرکت خیلی بالاتر یا پایین تر از گروه خود باشد، باید علت را بررسی کرد.

برخی شرکت‌ها دارای p/e منفی می‌باشند که به دلیل منفی بودن سودآوری آن هاست، منفی بودن این نسبت لزوما به معنی حذف شدن آن از گزینه‌های مد نظر نیست، چون ممکن است پتانسیل‌های آتی در یک نماد منجر به سرمایه‌گذاری در نمادی شود که امروز نسبت قیمت به سود منفی دارد، ولی در آینده به سودآوری می‌رسد یا پتانسیل‌هایی چون افزایش سرمایه و تجدید ارزیابی را به همراه دارد.

درواقع انتظارات باعث می‌شود که این پارامتر توجه خیلی کمتری را به خود معطوف کند، بدین معنی که در حال حاضر که سود آن سهم تغییری نمی‌کند، اما قیمت سهم افزایش پیدا می‌کند که البته در بلند مدت این موضوع تعدیل پیدا می‌کند.

همان طور که قبلا گفتیم شما باید دنبال علت ها باشید؛ اگر سهمی نسبت قیمت به سود منفی دارد و علت مشخصی برای بالا رفتن قیمت نیز پیدا نمی‌کنید، شاید قیمت حبابی است و باید از سرمایه‌گذاری در آن پرهیز کنید.

مسئله دیگر آن است که شما باید این پارامتر را برای چند شرکت در یک صنعت یا برای یک شرکت در طول زمان بررسی کنید. مقایسه این نسبت بین دو نماد از دو صنعت مختلف معنی دار نیست.

اما نکته دیگر آن است که بالا یا پایین بودن p/e به تنهای دلیل خرید یا فروش نیست، چرا که ممکن است قیمت سهمی و متعاقبا این نسبت در آن بالا باشد ولی علت رویکرد رشدی به سهام باشد، چرا که برای آینده آن رشد سودآوری بالایی متصور هستند، برای مثال عموم شرکت‌های تکنولوژی محور از این دسته هستند.

Eps

این نماد که مخفف earning per share می‌باشد، نشان دهنده سود به ازای هر سهم شرکت است، این داده به صورت ttm یعنی ۴ فصل اخیر در tse گزارش می‌شود، در صورتی که به دنبال اطلاعات بیشتری از صورت‌های مالی شرکت و بررسی وضعیت سودآوری آن باشید، باید به سایت کدال مراجعه کنید. چند نکته در رابطه با سودآوری شرکت ها حائز اهمیت است:

• در نظر داشته باشید مفهومی به نام سود با کیفیت داریم که جریانات نقدینگی شرکت را به صورت موازی با سود هر سهم برسی می‌کند و توانایی تقسیم سود شرکت را می‌سنجد.
• نکته دیگر این است که چند درصد از سود امسال یا این دوره شرکت در ادوار بعدی نیز قابلیت تکرار دارد و عملیاتی است؟ بسیار از شرکت ها ممکن است سودهای بالایی را شناسایی کنند که نسبت به ادوار قبل آن ها بسیار متمایز باشد ولی ناشی از عواملی چون فروش سرمایه گذاری ها باشد که اولا عملیاتی نیست(در شرکت‌های تولیدی) و ثانیا قابلیت تکرار در سال‌های بعدی را نداشته باشد، لذا در مفهوم سود هر سهم نیز همچون مفهوم قبلی گرچه داده‌های تاریخی اهمیت دارند ولی نگاه آینده نگر و تخمین‌ها از آینده از اهمیت جدی تری در تصمیم گیری برای سرمایه گذاری برخوردار است.

برترین عرضه و تقاضا

خود سایت tse امکانی را فراهم کرده است که می‌توانید برترین عرضه ها و تقاضا ها را در کل بازار مشاهده کنید، این کادرها صرفا خروجی یک فیلتر آماده روی سایت بوده و به معنی گزینه‌های لزوما برتر برای سرمایه گذاری نیستند، بلکه این شما هستید که به عنوان یک تحلیل‌گر باید دنبال علت این برتری تقاضا یا عرضه در آن‌ها باشید.

برای مثال سهمی که در زمانی که به خطوط مقاومتی خود نزدیک است، با حجم بالایی و با صف خریدهای سنگین معامله می‌شود، بدین معنی است که احتمالا در حال شکستن این مقاومت است، درواقع اگر نمادی در کف‌های قیمتی خود باشد، حجم‌های بالای معاملاتی مثبت است و اگر در کف قیمتی حجم‌های کمی بخورد نشانه بدی خواهد بود.

حال حالت اول را در نظر بگیرید، اگر در سقف قیمتی حجم بالای صف خرید عرضه شود و بریزد، نشانه بدی خواهد بود و اگر حجم بالایی صف خرید بماند نشانه خوبی خواهد بود، بدین معنی که حجم بالایی منتظر خرید هستند، ولی فروشنده ای وجود ندارد.

به این مفهوم دقت داشته باشید: قدرت و تمایل خریدار و فروشنده و همواره روی تابلوها این سوال را از خود بپرسید، خریدار قدرتمندتر است یا فروشنده؟ پاسخ این سوال تا حد زیادی راهگشای تصمیم گیری شما خواهد بود.

اگر به ازای یک مقدار حجم معامله برابر، تعداد خریداران بیشتر باشد، می‌گوییم قدرت خریدار کمتر است. دلیل این امر آن است که میانگین حجم معامله هر خریدار کمتر از میانگین حجم معامله هر فروشنده است.

صف خرید و فروش

زمانی که درخواست‌های خرید سهم از درخواست‌های فروش بیشتر شوند و در واقع فروشنده‌ای برای این سهم وجود نداشته باشد، سفارش‌های خرید درون صفی قرار می‌گیرند تا به ترتیب وقتی فروشنده ای پیدا شد معامله صورت گیرد در چنین شرایطی گفته می‌شود که صف خرید تشکیل شده است و معمولا صف خرید در بیشترین قیمت مجاز سهم در آن روز یعنی در مثبت ۵ درصد به وجود می‌آید.

در این حالت پنجره مربوط به سفارشات فروشندگان خالی می‌شود. همچنین زمانی که درخواست‌های فروش سهم از درخواست‌های خرید سهم بیشتر شوند و در واقع خریداری برای این سهم نباشد، سفارش‌های فروش درون صفی قرار می گیرند تا به ترتیب وقتی خریداری پیدا شد معامله صورت گیرد.

در چنین شرایطی گفته می‌شود که صف فروش تشکیل شده است و معمولا صف فروش در کمترین قیمت مجاز سهم در اون روز یعنی در منفی ۵ درصد به وجود می‌آید در این حالت پنجره مربوط به سفارشات خریداران خالی می‌شود.

نکته بسیار مهمی که در اینجا با توجه به ارتباط با این بخش اشاره می‌کنیم، اما لازم است همیشه در بحث تابلوخوانی در نظر داشته باشید، آن است که قرار نیست داده‌های تابلو به طور مشخص به شما جهت بدهند، بلکه این شما هستید که باید علت‌ها و روابط بین داده‌ها را پیدا کنید.

درواقع زمانی داده‌های روی تابلو به شما کمک جدی در سرمایه‌گذاری می‌کنند که بتوانید با دانش و تحلیل خود به آن ها عمق ببخشید، در غیر این صورت داده‌های قابل اتکایی برای تصمیم‌گیری نخواهند بود.

منبع